Tiến sĩ khoa học là gì? Bằng tiến sĩ khoa học khác gì với bằng tiến sĩ nói chung? Cùng SOM tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!
Tiến sĩ khoa học là gì?
Ở Việt Nam, theo Nghị định 90/CP ngày 24/11/1999, “tiến sĩ khoa học” là “học vị cao nhất trong hệ thống học vị dành cho những người đã bảo vệ thành công luận án tiến sĩ ở một số nước trong quy chế giáo dục của Liên Xô và Đông Âu cũ. Cụ thể, học vị Tiến sĩ khoa học được cấp lần đầu tiên bởi:
- Trường Đại học Tổng hợp Bôlôn (Italia) (năm 1130)
- Trường Đại học Tổng hợp Pari (Pháp) cấp năm 1231
- Các Trường Đại học Tổng hợp Nga cấp năm 1819.
Trong một vài trường hợp, khái niệm “tiến sĩ khoa học” là nghĩa đen giữ nguyên từ cụm “Doctor of Science” của các nước Bắc Mỹ. Cụm này chỉ đơn thuần chỉ văn bằng tiến sĩ về mảng khoa học. Nó được dùng với mục đích phân biệt với tiến sĩ ở các ngành khác như tiến sĩ giáo dục (Doctor of Education), tiến sĩ kỹ thuật (Doctor of Engineering),… Vì thế, khi sử dụng thuật ngữ này cần chú ý bối cảnh lịch sử để tránh gây những hiểu lầm.
Tại sao lại có học vị tiến sĩ khoa học?
Về cơ bản, khái niệm tiến sĩ khoa học ra đời để giải quyết sự khác biệt trong tên gọi các học vị của các chế độ giáo dục khác nhau. Sự khác biệt của tiến sĩ và tiến sĩ khoa học mang tính lịch sử rất cao.
Cụ thể, trước năm 1988, Việt Nam sử dụng hệ thống văn bằng sau đại học tương tự như hệ thống của các nước Liên Xô và Đông Âu cũ. Tức là, các học vị sau đại học sẽ gồm phó tiến sĩ, cao hơn là tiến sĩ.
Từ năm 1988, Luật giáo dục năm 1998 có hiệu lực hiện hành. Đất nước ta mở cửa và hội nhập giúp học vị tiến sĩ theo hệ thống học vị của Hoa Kỳ và các nước châu Âu cũng được chấp nhận.
Lúc này, ở Việt Nam tồn tại 2 học vị “tiến sĩ” của 2 nền giáo dục khác nhau, kèm theo đó là học vị phó tiến sĩ cũ. Điều này gây không ít nhầm lẫn khi Luật Giáo dục quy định cả nước chỉ có duy nhất một học vị tiến sĩ.
Để giải quyết vấn đề này, nước ta đã đưa ra một quyết định hệ thống lại cách gọi tên các học vị để tạo sự thống nhất. Theo đó, theo Nghị định 90/CP ngày 24/11/1999, chúng ta sẽ còn 2 học vị là “tiến sĩ”, cao hơn là “tiến sĩ khoa học’.
Theo đó, “tiến sĩ khoa học” được sử dụng so với những ai chiếm hữu bằng tiến sĩ của những vương quốc như Nga (Liên xô cũ), học vị doktor nauk (những nước Đông Âu cũ) hoặc doctorat d’Etat (tiến sĩ nhà nước) tại nước Pháp. Còn lại, bằng phó tiến sĩ của hệ thống giáo dục Liên Xô và Đông Âu cũ sẽ được gọi là bằng tiến sĩ giống như các bằng tiến sĩ ở hệ thống giáo dục của các nước Bắc Mỹ.
Tất nhiên, quyết định hành chính này gây không ít tranh cãi trong giới khoa học và chuyên môn. Tuy nhiên, tới thời điểm này, khái niệm “tiến sĩ” và “tiến sĩ khoa học” vẫn được thống nhất trên văn bản theo định nghĩa trên.
Phân biệt bằng tiến sĩ khoa học tại từng quốc gia
Tại Nga
“Tiến sĩ khoa học” dịch theo tiếng Nga là “Доктор наук”. Ở Nga, học vị này xếp cao hơn “tiến sĩ”. Theo đó, những nhà khoa học Nga muốn bảo vệ luận án tiến sĩ khoa học này phải có học vị tiến sĩ (tương ứng với học vị PhD ở các nước Anh, Mỹ,…). Các tiến sĩ cũng phải tham gia nghiên cứu khoa học sau khi có học vị tiến sĩ ít nhất 3 năm.
Theo định nghĩa của Nga, người đạt học vị tiến sĩ là người có đủ khả năng tiến hành nghiên cứu khoa học một cách độc lập. Tiến sĩ khoa học đòi hỏi cao hơn thế. Người đạt được học vị này có thể mở ra một hướng nghiên cứu khoa học mới trong tương lai.
Trong 41 năm (từ 1950 đến năm 1991) ở thời kỳ Liên bang Xô Viết, đã có gần 50.000 công dân Việt Nam được tiếp nhận và đào tạo. Số lượng du học sinh đạt tiến sĩ khoa học chỉ là 200. Tuy nhiên, chúng ta có tận 30.000 người ở trình độ đại học và ngót 3.000 phó tiến sĩ.
Tại Pháp
Ở Pháp, thuật ngữ tiến sĩ khoa học (Docteur des Sciences) ra đời năm 1808 và có ý nghĩa tương tự “tiến sĩ khoa học” của Liên Xô. Dẫu vậy, sau cải cách năm 1974, thuật ngữ này không còn dùng nữa. Để tránh gây nhầm lẫn, hệ thống giáo dục tại Pháp lúc này đã quyết định thống nhất học vị tiến sĩ của các ngành khác nhau thành một học vị duy nhất là tiến sĩ.
Tức là, dù bạn là tiến sĩ khoa học, tiến sĩ quản trị kinh doanh, tiến sĩ văn chương và khoa học nhân văn, tiến sĩ luật, tiến sĩ khoa học kinh tế, tiến sĩ khoa học chính trị hoặc, tiến sĩ khoa học dữ liệu… ở Pháp, bạn vẫn được gọi chung là “tiến sĩ”.
Tại Ireland và các nước thuộc Khối Thịnh vượng chung Anh
Khái niệm “tiến sĩ khoa học” tại tại Ireland và các nước thuộc Khối thịnh vượng chung Anh như Anh và Ấn Độ mang ý nghĩa đơn giản hơn những nước đã kể trên. Cụ thể, tiến sĩ khoa học (tiếng Anh: Doctor of Science) chỉ còn là một danh hiệu để chất tôn vinh các cá nhân có đóng góp đặc biệt cho một ngành nào đó. Thuật ngữ này không được dùng để chỉ các thành tựu hàn lâm cụ thể.
Tại Bắc Mỹ
Hệ thống giáo dục ở Bắc Mỹ ngay từ đầu đã không có sự phân biệt giữa tiến sĩ khoa học (Doctor of Science) với tiến sĩ (Doctor of Philosophy, Ph.D.). Như đã nói trên, Doctor of Science ở các nước này để chỉ những tiến sĩ nghiên cứu trong mảng khoa học. Nó không mang tính phân cấp thứ bậc với “tiến sĩ” nói chung.
Cùng một chức danh, giá trị và định nghĩa về tiến sĩ khoa học ở mỗi quốc gia mỗi khác. Hy vọng bài viết này sẽ giải đáp những khúc mắc của bạn về bằng tiến sĩ khoa học là gì ở từng quốc gia bạn đang nhắm tới. Chúc bạn sớm tìm được chương trình tiến sĩ phù hợp.
