AI đang thay đổi mạnh mẽ cách doanh nghiệp vận hành, và phân tích kinh doanh là một trong những lĩnh vực chịu tác động trực tiếp. Nếu trước đây các nhân sự Business Analyst (BA) chủ yếu thu thập và xử lý dữ liệu, thì nay nhiều công đoạn đã được AI tự động hóa. Tuy nhiên, thay vì biến ngành phân tích dữ liệu kinh doanh trở nên lỗi thời, AI lại mở ra cơ hội để BA tiến hóa, từ người làm báo cáo sang người dẫn dắt chiến lược.
AI đang thay đổi phân tích kinh doanh như thế nào?
Sự thay đổi trong cách phân tích hoạt động
Trong quá khứ, công việc của BA thường bắt đầu với việc thu thập dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau, sau đó làm sạch, tổng hợp rồi trình bày thành báo cáo. Đây là những bước tốn nhiều thời gian, đòi hỏi sự tỉ mỉ và tính kiên nhẫn. Nhưng ngày nay, AI đã có thể đảm nhận phần lớn những khâu này.
Các hệ thống AI có thể tự động thu thập dữ liệu, phát hiện và loại bỏ dữ liệu sai lệch, chuẩn hóa định dạng và thậm chí trực quan hóa dưới dạng biểu đồ chỉ trong vài phút. Các báo cáo tiêu chuẩn vốn từng mất hàng giờ để hoàn thiện, nay có thể được tạo ra tự động. Thậm chí, machine learning còn giúp nhận diện xu hướng ẩn giấu trong những tập dữ liệu khổng lồ mà con người khó có thể phát hiện.
Những thay đổi này không phải là sự kết thúc của một nhà phân tích dữ liệu kinh doanh, mà là sự tiến hóa. Các tác vụ mang tính lặp lại và tốn công sức được tự động hóa, để lại khoảng trống cho con người tập trung vào những nhiệm vụ chiến lược hơn: triển khai hệ thống, diễn giải kết quả và đề xuất hành động cụ thể.
Từ “xử lý dữ liệu” đến “dẫn dắt chiến lược”
Trước đây, giá trị của một nhân sự ngành phân tích kinh doanh được đánh giá qua khả năng xử lý dữ liệu: thu thập đầy đủ, phân tích chính xác, báo cáo chi tiết. Nhưng khi AI đã làm tốt hơn, nhanh hơn và rẻ hơn ở khâu này, thước đo giá trị cần được thay đổi.
Trong kỷ nguyên AI, các nhà BA tạo giá trị thông qua việc chuyển hóa dữ liệu thành insight có khả năng hành động. Không chỉ dừng lại ở việc cung cấp thông tin, BA cần xây dựng khung phân tích, kết nối dữ liệu với mục tiêu kinh doanh, và định hình các kịch bản hành động. Nói cách khác, trọng tâm công việc dịch chuyển từ “làm ra báo cáo” sang “nâng cao chất lượng quyết định”.
Từ nhà phân tích thành cố vấn chiến lược
Một trong những chuyển dịch rõ nét nhất là vai trò của BA ngày càng tiệm cận với vị trí cố vấn chiến lược. Doanh nghiệp không chỉ cần số liệu, mà cần hiểu: số liệu này nói gì về thị trường, xu hướng tiêu dùng, đối thủ cạnh tranh và định hướng phát triển.
BA không còn là người đứng sau cung cấp thông tin, mà trở thành người đồng hành cùng lãnh đạo trong quá trình ra quyết định. Bằng việc triển khai hệ thống AI phù hợp, diễn giải kết quả trong bối cảnh cụ thể và chỉ ra ý nghĩa chiến lược, BA có thể ảnh hưởng trực tiếp tới thành công dài hạn của tổ chức.
Để bắt đầu hành trình chuyển mình, BA có thể thử những bước nhỏ như: xác định quy trình nào trong doanh nghiệp có thể hưởng lợi từ insight AI, thiết kế hệ thống kết hợp phân tích tự động và phán đoán con người, rồi theo dõi và chia sẻ tác động kinh doanh. Những bước đi này vừa giúp rèn luyện kỹ năng vừa tạo dựng uy tín chuyên môn.
→ Có thể bạn quan tâm: Tác động của AI lên ngành phân tích kinh doanh là gì?
3 Kỹ năng cần có của nhà phân tích thời AI
Sự trỗi dậy của AI không đồng nghĩa với việc ngành phân tích dữ liệu kinh doanh trở nên lỗi thời, nhưng chắc chắn yêu cầu về kỹ năng sẽ thay đổi. Để giữ vững vị trí và phát triển sự nghiệp, BA cần tập trung vào ba năng lực cốt lõi sau:
1. Kiến trúc insight (Insight Architecture)
BA cần biết cách thiết kế hệ thống phân tích tận dụng sức mạnh AI để tạo ra dòng chảy thông tin hiệu quả. Đây là năng lực biến dữ liệu thô thành thông tin có cấu trúc, được tích hợp liền mạch vào các quy trình ra quyết định.
2. Khả năng diễn giải dữ liệu (Interpretation Expertise)
AI có thể tìm ra mẫu hình, nhưng lại thiếu bối cảnh. BA phải là người cung cấp “chiều sâu con người”: ưu tiên insight nào quan trọng, giải thích vì sao xu hướng xuất hiện, và liên hệ với thực tiễn kinh doanh. Đây là năng lực mà máy móc chưa thể thay thế.
3. Tích hợp vào quyết định chiến lược (Decision Integration)
Cuối cùng, BA cần kết nối insight với chiến lược tổ chức. Điều này đòi hỏi hiểu rõ ưu tiên của doanh nghiệp, từ đó xác định đâu là nơi AI có thể tạo ra giá trị, đâu là chỗ con người cần đưa ra phán đoán. Năng lực tích hợp này giúp đảm bảo dữ liệu không chỉ “đẹp” trên báo cáo, mà thực sự dẫn đến hành động.
Bên cạnh đó, các nhà phân tích dữ liệu kinh doanh cần thay đổi tư duy xây dựng sự nghiệp: học cách nói về công việc dưới góc độ “cải thiện quyết định” thay vì “cung cấp thông tin”, chủ động tham gia các dự án AI, và liên tục tạo ra các minh chứng thực tế về tác động kinh doanh. Đây là con đường giúp BA vừa nâng cao kỹ năng vừa giữ vững sự liên quan trong thời đại mới.
Tương lai ngành phân tích dữ liệu kinh doanh với AI
Câu hỏi không còn là “AI có ảnh hưởng đến phân tích kinh doanh không?” mà là “nhà phân tích kinh doanh sẽ chọn cách nào để thích ứng?”.
Trong tương lai, AI chắc chắn sẽ tiếp tục đảm nhận nhiều tác vụ vận hành. Các doanh nghiệp sẽ ngày càng quen thuộc với dashboard tự động, báo cáo theo thời gian thực và dự đoán dựa trên machine learning. Nhưng điều đó không loại bỏ vai trò của BA. Ngược lại, nó khiến BA trở thành cầu nối giữa AI và quyết định con người.
Những nhà BA biết cách thiết kế hệ thống AI, diễn giải dữ liệu trong bối cảnh thực tế và kết nối insight với chiến lược kinh doanh sẽ ngày càng được trọng dụng. Họ không chỉ là người phân tích, mà là người dẫn dắt sự thay đổi trong doanh nghiệp.
→ Có thể bạn quan tâm: 5 Vai trò của business analysis trong quản trị thay đổi
Tương lai ngành phân tích kinh doanh vì vậy sẽ không bị thu hẹp, mà mở rộng theo hướng cao cấp và chiến lược hơn. Cơ hội lớn nằm trong tay những ai biết học hỏi, thử nghiệm và biến AI từ mối đe dọa thành công cụ tạo lợi thế cạnh tranh.
AI không thay thế nhà phân tích kinh doanh, mà đang định nghĩa lại vai trò của họ. Những nhà phân tích kinh doanh biết cách tận dụng AI để nâng cao chất lượng quyết định sẽ trở thành cố vấn chiến lược, giữ vai trò không thể thay thế trong tổ chức. Thay vì lo ngại bị thay thế, đã đến lúc BA nhìn nhận AI như công cụ giúp họ khẳng định giá trị trong kỷ nguyên mới.
→ Có thể bạn quan tâm: Chương trình thạc sĩ Business Analytics & Digital Transformation (BADT) – Phân tích kinh doanh và Chuyển đổi số cho cấp quản lý
